مقدمه:
بانک نشای برنج به مکانی اطالق میشود که با استفاده از فضا، امکانات و نیروی کار محدود قابلیت تولید صنعتی نشاء برنج در داخل سینی نشاء را در سطح وسیع دارا می باشد. نشاء تولید شده عالوه بر قابلیت حمل و انتقال عاری از هرگونه آفت و بیماری بوده و با مصرف حداقل آب، بذر و انرژی تولید میگردد.
مزایای تولید صنعتی نشاء برنج در بانک نشاء برنج:
صرفه جویی در زمان(عدم تأثیر شرایط نامساعد جوی بر زمان احداث خزانه)
کاهش مصرف آب(بیش از100 %نسبت به روش سنتی)
کاهش مصرف بذر(بیش از 60کیلوگرم در هکتار نسبت به روش سنتی)
کاهش نیروی انسانی
حذف نهاده هایی چون پوشش پالستیکی، چوب، نی، طناب و...
حذف آفات و بیماریهایی که به خزانه های سنتی حمله می کنند
امکان نشاکاری و عملیات وجین به روش مکانیزه
کارآفرینی و ایجاد اشتغال دائم برای جوانان
دستگاه خرد کننده و دانه بندی کننده دوار خاک (کراشر):
از مهمترین تجهیزات بانک نشا دستگاه کراشر میباشد که توانایی خرد کردن و دانه بندی خاک ر ا دارد.
همچنین سیستم جدا سازی و دانه بندی بصورت متحرک و دوار میباشد که این قابلیت توانسته سرعت دانه بندی را تا 1تن در ساعت افزایش دهد . دارای دو خروجی از یک سمت دستگاه محصول دانه بندی شده و از سمت دیگر محصول درشت را جدا میکند .
تجهیزات این دستگاه شامل شاسی یکپارچه، غلتک دوار یکپارچه با توری گالوانیزه ضد سایش با مش 4، و دارای 8 تیغه خرد کننده میباشد.و همچنین کلیه شفتها از جنس استیل 304 میباشد و دارای چهار پولی با روکش الستیک ضد سایش که باعث کاهش سر و صدای دستگاه تا حد زیادی میباشد. و همچنین کلیه پولی ها از جنس چدن و دار ای یکدستگاه موتور با قدرت 5.1 اسب میباشد.بدنه دستگاه با روکش کالوانیزه و رنگ کوره ای پخته شده میباشد تا حداقل زنگ زدگی را دستگاه در طول زمان داشته باشد.
مزایای دستگاه حمل و نقل آسان دستگاه ،بی سر و صدا بودن دستگاه، سرعت باالی دستگاه و تعمیر و تعویض راحت و سریع قطعات میباشد.
دستگاه باالبر خاک (الواتور):
این دستگاه جهت تغذیه خاک واحد خاکریز اول و دوم در دستگاه بذر ریز خاک ریز مورد استفاده میباشد.
این دستگاه که دارای دو نوار افقی جهت تغذیه و برگشت خاک اضافه میباشد توسط پیاله های تعبیه شده خاک را بداخل مخزن ریخته و پس از بارگیری کامل بصورت اتوماتیک قطع و مجددا" پس از تخلیه مخزن روشن میگردد.
مزایای دستگاه افزایش سرعت تولید و کاهش هزینه های تولید میباشد. حداقل 2 نفر نیروی کار را کاهش دهد و همچنین با توجه به داشتن مکانیزم جمع آوری خاک اضافه ناشی از کناره های جعبه یا فاصله ایجاد شده بین جعبه ها مجددا" به داخل مخزن برگرداند.
دستگاه جعبه جمع کن تمام اتوماتیک:
این دستگاه که در انتهای دستگاه بذر ریز خاک ریز نصب میگردد. توانایی دسته بندی جعبه های نشا را در دسته های 10 تایی و 9 تایی دارد. این دستگاه در نوع خود پیشرفته میباشد دارای سه موتور جداگانه با 4 میکروسوئیچ با مدار فرمان میکرو و صفحه نمایش دیجیتال تعداد کل جعبه خروجی را نیز نمایش میدهد.
مزایای این دستگاه کاهش حداقل 2 نیروی کار و سرعت باالی تولید میباشد و جلوگیری از تجمع جعبه در انتهای دستگاه بذر ریز خاک ریز میباشد و با لیفتراک دستی جعبه های دسته بندی شده بداخل اتاقک رشد انتقال داده میشود.
تاریکخانه:
این دستگاه که در کشاورزی از اهمیت زیادي برخوردار است. با توجه به آماده سازی نشا برنج در جعبه که معموال" بین ماههای بهمن تا اردیبهشت که فصول سرد سال میباشند نیاز به فضایی است که بتوان بذر کاشته شده درجعبه های پالستیکی 30* 60 سانتیمتری را بمدت 48 ساعت در دمای بین 25 تا 32 درجه در این اتقک تاریک نگهداری کرد.
تجهیزات آن شامل شاسی پرتابل آلومینیومی و چادر مشکی رنگ و مخزن استیل با المنت و تابلو برق با سیستم کنترل دما و شاسی های استقرار سینی میباشند.
این دستگاه که طراحی کامال منحصر بفردی داشته و در بانک نشا قابل استفاده است که در ۲ ظرفیت طراحی شده
-800 جعبه
-1600 جعبه
دارای تشت تمام استیل با شناور
دارای شاسی تمام آلومینیوم قابل باز و بسته شدن سریع
دارای تابلو برق و صفحه نمایشگر دیجیتال با سیستم فرمان میکرو با درصد خطای 1 درجه سانتیگراد
دارای هیدرو استات جهت جلوگیری از سوختن المنت
دستگاه ریشک زن و جدا کننده شالی:
یکی از مهمترین تجهیزات بانک نشا دستگاه ریشک زن میباشدکه از اهمیت زیادی برخوردار میباشد .
بعضی از ارقام شالی که دارای ریشک میباشند و بعد از جوانه دار شدن توسط دستگاه ژرمیناتور این ریشک ها بهم چسبیده و مانع از پاشش یکنواخت بذر در جعبه نشا میگردند.
این ریشکها توسط دستگاه بدون خسارت به شالی براحتی جدا میگردند. وظیفه دیگر این دستگاه جداسازی بذر های پوک و نیمه سبک و ساقه ها میباشد.و در نهایت بذر اصلی آماده جوانه دار شدن میباشد.
دستگاه درای یک ورودی و سه خروجی مجزا میباشد خروجی اول بذرهای سالم و خروجی دوم بذرهای سبک و نیمه سبک و خروجی سوم پوشال ها و ساقه ها را جدا مینماید.
دستگاه جوانه زنی بذر در محیط سالم (ژرمیناتور):
این دستگاه که در بانک نشا از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده قابلیت جوانه دار کردن و سبز کردن انواع بذرها و کشت موجودات میکرو سکوپی را دارد.
ابتدا بذرها شسته شده و در کیسه های 10 کیلویی ریخته و داخل مخزن دستگاه گذاشته و در مدت 48 ساعت بذرها بصورت کامال" یکنواخت جوانه دار میگردند.
از مزایای این دستگاه یکنواختی بذر جوانه دار شده و ضدعفونی بذرها میباشد.
مدار فرمان این دستگاه میکرو بوده و دارای صفحه نمایشگر دیجیتال با فونت فارسی و تقویم زمانی بر حسب شمسی میباشد.
دارای دو سیستم فرمان دستی و اتوماتیک میباشد.که در فرمان اتوماتیک تا 10 برنامه مختلف قابلیت برنامه دهی دارد.
تجهیزات این دستگاه مخزن پلی اتیلن و تابلو برق که شامل مدار فرمان و مخزن استیل و المنت جهت گرم نمودن آب و پمپ میباشد. نکته قابل توجه اینکه المنت و پمپ جدا از مخزن اصلی بوده و سیستم هوادهی از باال میباشد.
دستگاه بذر ریز خاک ریز تمام اتوماتیک:
مهمترین تجهیز بانک نشا بوده قابلیت خاک ریزی و بذر ریزی انواع بذرها را دارد. این دستگاه به طول بیش از 8000 میلیمتر در دو مدل با کاربر زنجیری و تسمه ای ساخته شده است.
این دستگاه دارای سه شاسی مجزا میباشد که براحتی قابل اتصال میباشد و پایه های شاسی دارای پیچ تنظیم ارتفاع میباشند.
تجهیزات این دستگاه شامل تغذیه سیستم اتوماتیک جعبه ها ، واحد خاکریز اول ،واحد آب پاش ، واحد بذر ریز ،واحد خاکریز ثانویه و دو دستگاه موتور مجزا و تابلو برق با سیستم میکرو میباشد.
مزایای این دستگاه دقت باال و تنظیم سریع و آسان خاکریزی و بذر ریزی و دارای پاشش آب چهار ردیفه که باعث میگردد سطح جعبه کامال" یکنواخت آبیاری گرددو روشن شدن مجزای هر موتور و همچنین تنظیم سرعت دلخواه ستگاه که با توجه به تعداد اپراتور و حجم کار قابل تنظیم از صفر تا 1000 جعبه در ساعت میباشد.
یکی از مهمترین مزایای دستگاه در دستگاه نشا کار میباشد که تغذیه و کاشت نشا در زمین را بسیار آسان و راحت مینماید.
قابلیت نصب دستگاه جعبه جمع کن تمام اتوماتیک و دو ستگاه الواتور را داراست.
طراحی دستگاه بگونه ای است که تعمیر و تعویض قطعات بسیار آسان میباشد که با توجه به محدودیت زمان نکته بسیار مهمی میباشد.
مشخصات سیني نشاء و تعداد آن در یك هكتار :
براي استفاده درست از دستگاه نشاء باید از سینيهایي كه توسط كارخانه سازنده ماشین نشاءكار ساخته شده است استفاده نمود كه ابعاد این سینيها 60×30 و به ارتفاع 3 سانتيمتر با كف مشبك مثل شكل زیرميباشد .
سیني مخصوص تهیه نشاء :
تعداد 200-180 جعبه (باكس) براي یك هكتار در شرایط میانه باید استفاده نمود و میزان بذور جوانه زده براي هر جعبه نیز 200- 180 گرم ميباشد اگر تعداد 200 عدد جعبه و 200 گرم بذور را در نظر بگیریم حداكثر بذور مورد نیاز براي یك هكتار زمین ً 50 %در میزان بذر مصرفي 30 كیلوگرم ميباشد كه در مقایسه با كشت مستقیم كه 80-60 كیلوگرم بوده میزان حدودا صرفه جوئي ميشود.
تهیه بستر سینيهاي نشاء :
براي هر جعبه مقدار1/4 كیلوگرم خاك مورد نیاز ميباشد كه اگر میزان مورد نیاز خاك داخل جعبه را 8 قسمت خاك مزارع برنج و 2 قسمت را ماسه بادي در نظر بگیریم مقدار 3/3 كیلوگرم آن خاك بستر و مقدار 8/0گرم آن خاك پوشش را تشكیل ميدهد كه خاك لومي شني را تشكیل خواهد داد براي تهیه نشاء بهتر مناسبترین خاكي ميباشد كه این خاكها باید از الكهایي كه به قطر 6-4 میليمتر است غربال شده و PHخاك نیز 5/5 الي 5/4 باشد.
پروسه تولید صنعتی نشاء برنج در بانک نشاء :
در زمان فراغت از تولید و فصول گرم و خشک اقدام به تهیه و جمع آوری خاک میشود.خاکهای مختلف با بافت متفاوت را پس از خشک کردن توسط کراشر خرد و سرند می کنند. خاکهای مختلف به طور جداگانه در سالن خاک ذخیره و نگهداری میشود تا در زمان الزم و بر اساس نوع خاک مورد نیاز دو یا چند خاک مختلف را توسط کراشر میکس و سرند کنند و
مورد استفاده قرار دهند. از جمله خاکهای مورد تهیه میتوان به؛
1 )خاک رس: جهت تامین ذخیره آبی خاک
2 )ماسه، خاکبرگ، خاک اره: جهت تهویه و افزایش ریشه زایی
3 )کود دامی پوسیده: جهت افزایش مواد غذایی خاک اشاره کرد. ضمنا بهتراست PH خاک آماده شده بوسیله محلولهای آب آهک یا سولفور به حدود 7 یعنی حالت PH خنثی تبدیل شود.
بذربرنج (شلتوک) پس از تحویل از کشاورزان ابتدا بر روی باسکول برده و وزن میشود. بذر تحویلی به ازای هر سینی 400 گرم میباشد که حدود 200گرم آن جهت بذرریزی و100گرم آن به عنوان بذور پرت (پوک- باقوه نامیه پایین- ذرات کاه وکلش) و 100 گرم آن به عنوان ذخیره استراتژیک برای مواقعی که به دالیل مختلف (سرما- گرما- قطعی برق و...) موجب از بین رفتن تمامی یا بخشی از بذور جوانه دار شده یا سینی های پرشده میگردد. الزم به ذکر است بذور مازاد بعنوان بخشی از درآمد بانک بحساب می آید. سپس بذور توسط دستگاه ریشک زن غربال و ریشک زنی می شوند. ریشک زنی دوباره موجب حذف درصد بیشتری از ریشکها و بذور معیوب وبذر علفهای هرز و سایر ناخالصی ها می گردد.
بذور غربال شده در داخل گونی های پارچه ای 10کیلوگرمی با درب زیپدار ریخته و به سالن بذر منتقل می شوند. در سالن بذر ابتدا گونی ها در داخل وان یا حوضچه آب خالص به مدت 12 ساعت خیسانده شده تا بذور با جذب آب کافی مستعد جوانه زنی گردند. سپس گونی های بذرها به مدت 24 ساعت به داخل ژرمیناتور انتقال می یابند. پس از آبگیری دستگاه ابتدا مواد ضدعفونی کننده وارد محفظه دستگاه میشود. آنگاه درجه حرارت دستگاه بر روی 30 درجه تنظیم و دستگاه روشن مي شود. ترکیب مداوم آب گرم با هوا در طول این مدت، بذور غرقاب در آب را آبستن نموده و به دلیل کاهش مصرف انرژی و افزایش راندمان جوانه زنی توسط ژرمیناتور، مرحله نهایی جوانه زنی در داخل تاریکخانه انجام می شود.
گونی های بذر در تاریکخانه به مدت 24 ساعت در دمای 30 درجه سانتیگراد و رطوبت اشباع قرار می گیرند. پس از این زمان تقریبا 100 درصد بذور جوانه دار شده اند. باید توجه داشت طول جوانه ها از 5 میلیمتر تجاوز ننماید زیرا مانع از بذرریزی یکنواخت می شود.
بذور جوانه دار شده به وسیله خشک کن دوار و یا به مدت 5 تا 8 ساعت در سایه پهن شده و خشک می گردند تا از به هم چسبیده شدن بذور در زمان بذر ریزی جلوگیری گردد.
دستگاه سیدر وظیفه پرکردن سینی های نشاء را بر عهده دارد. اساس این دستگاه یک نوار نقاله با قابلیت کنترل سرعت می باشد. در مسیر حرکت سینی بر روی نوار نقاله دو مخزن خاک و یک مخزن بذر به همراه یک دوش آب قابل کالیبره و چند عدد برس دوار تعبیه شده است. مخزنهای خاک به دلیل زود تخلیه شدن توسط دستگاه الواتور(باالبرنده خاک) شارژ می شوند. سینی نشاء پس از قرار گرفتن بر روی نوار نقاله ابتدا توسط مخزن خاک اول به ارتفاع یک سانتیمتر پر شده پس از آبپاشی توسط مخزن بذر به طور یکنواخت بذر پاشی می گردند. سپس با یک الیه نازک خاک پوششی پر می شوند و در نهایت پس از تمیز شدن با برس انتهایی از دستگاه خارج و آماده ورود به تاریکخانه می شوند. بسته به تعداد سینی پر شده از تاریکخانه هایی با ظرفیت کم یا زیاد استفاده می شود. سینی ها در دسته های 30 تا 40 تایی بر روی هم قرار می گیرند و پس از مدت 48 ساعت در دمای 30 درجه سانتیگراد و بخار آب اشباع نمو اولیه ساقه چه ها ظاهر می شود. باید توجه داشت ارتفاع ساقه چه ها از یک سانتیمتر تجاوز نکند زیرا موجب رشد افقی و بد شكل شدن نشاء ها در داخل سینی می
شود.
در این زمان می توان سینی های نشاء را به داخل گلخانه(خزانه انتظار) منتقل نمود. ابعاد و نوع سازه خزانه های انتظار را می توان با توجه به نیاز و تعداد سینی تولیدی انتخاب نمود. برای تولید انبوه در سطح محدود الزم است از گلخانه هایی با ارتفاع بیش از 3 متر و ابعاد حدود 500 متر مربع با سیستم چیدمان طبقاتی، تهویه، روشنایی و آبیاری خودکار استفاده
نمود.
آبیاری سینی های نشاء در چند روز اول باید حتما با سیستم مه پاش صورت گیرد تا از جابجایی بذرها در داخل سینی جلوگیری شود. از محدودیتهای سیستم چیدمان طبقاتی خاکشویی طبقات فوقانی است که با پوشاندن سوراخ کف سینی ها بوسیله روزنامه قابل برطرف شدن است. ایجاد سیستم آبیاری میست(مه پاش) در گلخانه از مطلوب ترین روشهای آبیاری است. زیرا عالوه بر صرفه جویی در مصرف آب و نیروی کار به کاهش دمای فضای داخل گلخانه در روزهای گرم کمک می کند.
مطلوب آن است زمانی که ارتفاع نشاها به حدود 10 تا 15 سانتیمتر رسید به مشتری تحویل داده شود تا ضمن اینکه نشاها با محیط رشد اصلی تطبیق می یابند موجب رشد یکنواخت و بدون پستی و بلندی در سطح سینی ها گردد. عالوه بر آن قابلیت تولید بیشتری در سطح موجود برای فصل جاری فراهم می گردد. جهت انتقال سینی ها به داخل تاریکخانه و از تاریکخانه به گلخانه و از گلخانه به داخل وسیله نقلیه نیاز به تجهیزات حمل و نقل ویژه ای است تا عالوه بر جابجایی آسان تعداد بیشتری از سینی ها به نیروی انسانی کمتری نیاز باشد. روش چیدن سینی ها در داخل وسیله نقلیه باید به روشی در نظر گرفته شود تا ضمن بارگیری تعداد بیشتری از سینی ها از صدمه دیدن و بدشكل شدن نشاها جلوگیری بعمل آید. استفاده از قفس در پشت وسیله نقلیه موجب محدودیت در تعداد سینیهای بارگیری شده می شود.
بهتر است پس از بازگشت سینی ها از مزرعه و قبل از استفاده مجدد سینی ها توسط دستگاه سینی شور خوب شسته شوند و در مرحله آخر آبکشی از قارچکشها و یا سایر مواد ضدعفونی کننده استفاده شود. تا عالوه بر حذف گل والی از ورود انواع قارچها و نماتدها و رابها (حلزونها) و... به داخل تاریکخانه ها و گلخانه ها جلوگیری گردد.