تهیه و تنظیم: دکتر بهمن امیری لاریجانی

- خاك مناسب براي پرورش نشاء جعبه اي

تهيه خزانه مناسب به توليد نشاء هاي مطلوب مي انجامد. آماده سازي خاك بستر كشت بايد در پائيز تمام شده باشد. در چنين مواردي ، بايد 10 تا 20 درصد بيشتر از حد مورد نياز، اقدام به تهيه خاك نمائيم. مهمترين خصوصيات خاك خوب براي جعبه نشاء، اسيديته (P H) مناسب، بافت متوسط با مواد آلي كافي و نگهداري آب مي باشد. خاك لوم رسي (خاك رس مخلوط با لوم و مواد گياهي) مناسبترين خاك براي اين منظور است. خاك رسي و خاك شني مناسب اين كار نيستند. بهترين نوع خاك بدين منظور، خاك جنگل و خاكي است كه قبلاً براي كشت مورد استفاده قرار گرفته و حاوي مقداري مواد آلي است.

- مقدار خاك مورد نياز

مقدار خاكي كه براي يك جعبه لازم است حدود 4 ليتر (5 كيلوگرم) است. عمق بستر خاك در جعبه نشاء بايد 2 سانتيمتر باشد و ضخامت خاكي كه براي پوشانيدن بذر مورد استفاده قرار مي گيرد بايد 5/0 سانتيمتر باشد. جهت توليد نشاء براي سطحي معادل1000 متر مربع از زمين اصلي، نشاء هاي جوان به 80 ليتر(100 كيلو) خاك و نشاء هاي نيمه بالغ به 120 ليتر (150 كيلو) خاك نياز دارند.

- تميز كردن و خشك كردن خاك

جمع آوري خاك 2 تا 3 ماه قبل از بذر پاشي بايد انجام شود. بعد از جمع آوري خاك ابتداء خاك بايد بخوبي خشك شود البته قبل از خشك شدن كامل، كلوخهاي خاك بايد شكسته شده و خرد شود كه در زمان شروع بذر پاشي اقدام به خرد كردن خاك توسط دستگاه كراشر (خاك خــرد كن) و جداسازي سنگ و بقاياي گياهي وعلفهاي هرز سال قبل توسط صفحات مشبك (الك) مي نمائيم. بخاطر اينكه وجود سنگ يكي از عوامل اصلي در شكستن انگشتيـهاي ماشــين نشــاءكار مي باشد.

تنظيم PH ( اسيديته) خاك بستر بذر

بطور كلي بايد گفت زماني بستر كشت براي توليد نشاء هاي قوي مناسب است كه اسيديته آن بين 5/4 تا 5/5 باشد. اگر قرار باشد از خاكهائي با اسيديته 5/6 تا 7 براي بستر كشت استفاده نمود، نياز به خنثي سازي و تعديل اسيديته در سطوح مناسب مي باشد. در اصل، عمليات تعديل اسيديته بايد دو تا سه ماه قبل از زمان بذر پاشي انجام گيرد. پيش از هر چيز ديگر، نمونه خاكها بايد جمع آوري و آزمايش شوند. به منظور كاهش يك واحد اسيديته خاك مي توان 100 كيلوگرم خاك بستر را با 100 گرم گل گوگرد مخلوط كرد. در ابتدا، 10 ليتر از كل خاك تهيه شده را با گل گوگرد مخلوط كرده ، سپس مخلوط مورد نظر را با باقيمانده خاك مخلوط مي نمائيم كه در اين شرايط تركيب يكنواختي بوجود مي آيد. ميزان پودر سولفور لازم به ازاء هر 100 ليترخاك (110 تا 120 كيلوگرم) حدود 200 تا 250 گــــرم مي باشد.

استفاده از كود در جعبه پرورش نشاء

مقدار استاندارد كود در جعبه براي سه عنصر K,P,N به ميزان 2 گرم براي هرعنصر در نظر گرفته مي شود كه با استفاده از دستگاه ميكسر، خاك با كود بخوبي مخلوط مي شود .چنانچه خاك بستر بذر از خاك هاي كوهستاني بوده و از نظر مواد غذائي فقير باشد، تقريباً 4 گرم كود مصرف ميشود. كود هاي مصرفي ممكن است شامل سولفات آمونيوم، سوپر فسفات تريپل، سولفات پتاسيم و غيره باشد. چنانچه از كود اوره ، فسفات آمونيوم و سولفات پتاسيم استفاده شود با توجه به درصد عناصر موجود در آنها به ترتيب مقدار 5/3 گرم اوره، 4/4 گرم فسفات آمونيوم و 4 گرم سولفات پتاسيم براي هر جعبه استفاده مي شود. مصرف بيش از اندازه كود ها ممكن است باعث ضعيف شدن گياهچه ها به همراه افتادگي برگها بعد از مرحله 5/2 برگي شود. چنانچه نشاءها علائم توقف رشد و كمرنگ شدن برگها را نشان دهند، كود هاي اضافي بايد مصرف شود. از طرف ديگر، براي نشاءهاي نيمه بالغ ، همان مقدار كود هاي اضافي بايد در مرحله 5/2 برگي شان بكار روند. به منظور ريشه دهي بهتر نشاء ها گاهاً 2 تا 3 روز قبل از نشاء كاري به ازاء هر 100 جعبه مقدار 500 گرم كود سولفات آمونيوم بعنوان استارتر بكار گرفته مي شود.

انتخاب بذر با استفاده از وزن مخصوص

با سبك و سنگين كردن بذور، بذر هاي سالم و پر با توجه به وزنشان از دانه هاي پوك و نيمه پر جداشده و در ته ظرف مي نشينند. براي انتخاب بذر مي توان از محلولهاي آب و نمك، سولفات آمونيوم، خاكستر چوب، خاك رس و غيره استفاده نمود. انتخاب بذر با محلول آب و نمك از متداول ترين روشهاست. روش تهيه محلول براي انتخاب بذر با استفاده از قانون وزن مخصوص اجسام انجام مي گيرد ، در مورد استفاده از نمك بايد گفت كه 4 كيلوگرم نمك را در 20 ليتر آب خالص حل مي كنيم.

ضدعفوني كردن بذور

بذرهاي برنج مورد حمله بيماريهاي زيادي از جمله باكتريهاي مختلف ، بلاست برنج، پوسيدگي طوقه (جيبرلا ) و غيره قرار مي گيرند. ضدعفوني بذر ها مي تواند از خسارت ديدن بذر ها در اثر بيماريها جلوگيري كند. ضدعفوني بذر با توجه به ميزان غلظت سم و مدت زمان انجام كار بر حسب درجه حرارت آب انجام مي شود. در مورد بنوميل اگر درجه حرارت آب 15 درجه سانتيگراد يا بيشتر باشد، بايد به مدت 17 تا 18 ساعت از محلول 3 در هزار اين سم استفاده شود. چنانچه درجه حرارت آب 10 درجه سانتيگراد يا بيشتر باشد، به مدت 24 ساعت بايد از محلول 3 در هزار استفاده شود. درجه حرارتهاي بالاتر آب اثرات ضدعفوني كننده بيشتري دارد. بنابر اين نه تنها بايد از غلظت پائين تر سم استفاده كرد بلكه بايد بذر را مدت زمان كوتاهتري با قارچ كش تيمار نمود. بعد از انتخاب بذور سالم توسط محلول نمك، بذر ها بايد كاملاً با آب شسته شوند، سپس در محلول بنوميل 3 در1000 به مدت 17 تا 18 ساعت يا محلول Homai (تيو فانات متيل تيرام 80 درصد) با غلظت 2 در 1000 به مدت 24 ساعت قــــرار مي دهيم. بعد از ضدعفوني، بذور مورد نظر را به مدت يك يا دو روز باقي گذارده ، سپس به آرامي آنها را در آب خيسانده تا جوانه بزنند. شستشوي بذور بلافاصله بعد از ضدعفوني، ممكن است باعث كاهش اثرات سم شود.

خيساندن بذر برنج

مجموع درجه حرارت مورد نياز براي جوانه زني بذر برنج 100 درجه سانتيگراد ميباشد. بطوري كه اگر درجه حرارت آب 10 درجه سانتيگراد باشد، بذر برنج براي جوانه زني به 10 روز زمان نياز دارد. چنانچه از آب جاري و يا آب رودخانه در اين مورد استفاده شود بايد توجه كرد كه درجه حرارت آب تا ساعت 9 صبح ممكن است مناسب نباشد. بهترين شرايط جوانه داركردن بذور در مدت 5 تا 6 روز مي باشد. مقدارآب مصرفي به منظور خيساندن بذور بايد دو برابر ميزان بذر باشد. استفاده از يك ظرف بزرگ در اين مورد مطلوب مي باشد. به منظور خروج مناسب جوانه از پوسته بذر، علاوه بر آب، اكسيژن نيز مورد نياز مي باشد. بنابراين، با تعويض آب در هر روز يكبار عمل اكسيژن رساني به خوبي انجام مي گيرد. ضمناً از يكنواختي درجه حرارت آب نيز بايد اطمينان حاصل كنيم. در روش مكانيزه از حوضچه جوانه زني بذر استفاده مي شود كه داراي هيتر، ترموستات تنظيم دما و سيستم آبپاش بوده كه بطور همزمان حرارت و اكسيژن مورد نياز بذور را براي جوانه زني تأمين مي كند. چنانچه حوضچه جوانه زني در دسترس نباشد مراحل عمليات تسريع در جوانه زنــي به شـــرح زيـــر مي باشد: كيسه هاي حاوي بذر را از آب خارج كرده تا اينكه آب اضافي از آن خارج گردد. سپس بذرها را در تشت محتوي آب داغ با درجه حرارت 40 درجه سانتيگراد به مدت 10 ساعت قرار مي دهيم پس از پايان اين مدت ، بذرها جوانه هاي كوچكي به طول 1 ميليمتر به شكل سينه كبوتر توليد مي كنند. ااما اگر طويل تر از اين شود احتمال دارد كه در حين بذر پاشي شكسته شود. البته مردم ژاپن درجه حرارت 42 درجه سانتيگراد را مدنظر مي گيرند كه ممكن است كاربرد چنين آب داغي بلافاصله بعد از خيساندن مطلوبتر باشد. درجه حرارت فوق ممكن است تا 2 درجه سانتيگراد هم كاهش يابد، به همين خاطر بايد كوشش كرد تا اينكه درجه حرارت 40 درجه در اين مدت حفظ شود كه با استفاده از دماسنج مي توان درجه حرارت آب را كنترل نمود. در روش ديگري كيسه هاي محتوي بذر برنج در حفره اي كه به همين منظور در خاك ايجاد شده قرار مي گيرد و روي آنها را بطور كامل با كاه برنج مي پوشانند. بذر هاي برنج در اين روش از گرماي ايجاد شده در اثر تخمير كاه استفاده نموده و جوانه مي زنند.

عمليات بذر پاشي

-كاهش رطوبت بذور

بعد از اينكه بذور از حوضچه جوانه زني خارج شدند داراي درصد رطوبت بالائي هستند و در هنگام بذر پاشي با ماشين بذر پاش يا توسط دست ايجاد چسبندگي مي نمايند. به همين دليل رطوبت بذور قبل از بذر پاشي بايد كاهش يابد كه بدين منظور از دستگاه سانتريفوژ استفاده مي شود. بطوري كه كيسه هاي محتوي بذر را به مدت 3 تا 5 دقيقه در داخل سانتريفوژ قرار مي دهيم و رطوبت بذور به اين ترتيب كاهش مي يابد.

- جعبه نشاء

جعبه هائي كه در كشور ژاپن ساخته مي شوند در اندازه هاي уوچك هستند، نشاء هاي رشد يافته در اين جعبه ها توسط هر نوع ماشين نشاءكاري بدون توجه با اينكه ساخت كدام كارخانه است قابل استفاده مي باشد. جعبه نشاء داراي ابعاد 58 سانتيمتر طول، 28 سانتيمتر عــرض و 3 سانتيــمتر عـــمق مي باشد و جنس آنها پلاستيكي مي باشد

- پر كردن جعبه هاي نشاء با خاك

براي اينكار ابتداء يك روزنامه (در صورت بزرگ بودن سوراخ جعبه هاي نشاء) در كف جعـبه قرار مي دهيم تا به ريشه ها كمك كنند تا بتوانند شكل حصيري ((M at به خود بگيرند. خاك خزانه بايد توسط تسطيح كننده تا عمق 2 سانتيمتر مسطح شود. البته در روش مكانيزه توسط ماشين بذر پاش از روزنامه استفاده نمي شود و تنظيم عمق خاك بستر بذر (2 سانتيمتر) توسط تسطيح كننده قابل تنظيم انجام مي شود

- آبياري جعبه ها

بعد از ريختن خاك بستر بذر، جعبه ها توسط پمپ آبپاشي مي شوندكه بر روي ماشين بذر پاش تعبيه شده و داراي نازلهائي با فشار قابل تنظيم براي آبپاشي است

- ميزان بذر

ميزان بذر مورد نياز براي هر جعبه بستگي به نوع واريته و وزن هزار دانه آن دارد. در ژاپن ميزان بذر مورد نياز براي هر جعبه 36/0 ليتر ميباشد. براي 1000 متر مربع تعداد 22 تا 23 جعبه و 21/7 ليتر بذر خشك برنج مورد نياز خواهد بود. در كشور ما ايران به منظور بذر پاشي واريته هاي محلي مانند طارم و ارقام پرمحصول به مقدار 120 تا 140 گرم بذر سالم و جوانه دار در هر جعبه نشاء توصيه مي شود. بذرپاشي با تنظيم رطوبت بستر بذر آغاز مي شود. بذر پاشي زماني بايد انجام گيرد كه رطوبت خاك بستر بذر به سطح 80 تا 85 درصد برسد. همه بذور نبايد بطور يكجا مصرف شوند و 10 درصد از بذور بايد به منظور بذر پاشي تكميلي در جاهائي كه غير يكنواخت (تنك) بذر پاشي شده است، استفاده شوند. سطح بستر بذر به منظور يكنواختي در بذرپاشي و ايجاد پوشش يكنواخت خاك بايد صاف و هموار باشد. ضخامت خاك پوششي بذر بايد دو برابر قطر بذر برنج باشد. چنانچه 10 تا 20 جعبه پهلوي هم قرار گيرند بذر پاشي راندمان بيشتري خواهد داشت. بعد از آبياري كامل اقدام به پوشاندن سطح بذور توسط خاك مي نمائيم. اگر اين عمليات در صبح انجام شود مي توان در بعدازظهر جعبه ها را در داخل اتاق جوانه زني قرار داد. در سيستم مكانيزه ماشين بذر پاش داراي مخزن بذر با ميزان پاشش قابل تنظيم بدين منظور مي باشد كه قبل از بذر پاشي اقدام به كاليبراسيون آن مي نمائيم تا ميزان بذر دلـــخواه در هر جعبه تأمين شود

لزوم استفاده از خاك پوششي

پوشش دادن يكنواخت بستر بذر يكي از عوامل مهم در خروج يكنواخت جوانه ها از خاك مي باشد. البته خاكي كه بعنوان پوشش مورد استفاده قرار مي گيرد ممكن است همان خاك موجود در جعبه باشد، ولي بايد كاملاً عاري از هر گونه عناصر كودي باشد. ميزان خاكي را كه بعنوان پوشش براي هر جعبه در نظر مي گيريم حدود 38/0 ليتر (440 تا 450 گرم) مي باشد. البته خاك پوششي قبل از استفاده بايد توسط يك مش با سوراخهائي به قطر 3/1 تا 7/1 ميليمتر غربال شود، سپس مورد استفاده قرار گيرد. از طرف ديگر، كلوخه هاي بزرگ خاك بايد خرد شوند. در سيستم مكانيزه مخزن حاوي خاك پوششي و تسطيح كننده نهائي جعبه نشاء، آخرين بخش ماشين بذر پاش را تشكيل مي دهد

مديريت روياندن بذر در اتاقك رشد

بعد از بذر پاشي، جعبه ها بايد فوراً در داخل جعبه كشودار پرورش بذر و يا تاريكخانه قرار گيرند، كه در جعبه مذكور (تاريكخانه) درجه حرارت بطور اتوماتيك در32 درجه سانتيگراد كنترل مي شود كه اين عمل توسط ترموستاتي كه از قبل نصب و راه اندازي شده انجام مي گيرد. رطوبت مورد نياز نيز توسط تشت محتوي آب داغ كه توسط هيتر گرم شده و در قسمت پائين تاريكخانه قرار دارد، بصورت بخار تأمين مي شود. بعد از دو روز، جوانه زني بطور همزمان انجام مي شود. در اين شرايـــط همه جوانه ها به شكل گياهچه هاي ايده آل از خاك خارج ميشوند، كه طول كولئوپتيل آنها حدود 2/1 سانتيمتر مي باشد. بنابراين، دراين لحظه مي توان به مرحله بعدي كه شروع سبز كــــــردن مي باشد، وارد شد.

روياندن بذر به روش ساده

چنانچه اتاقك رشد در اختيار نباشد، عمل جوانه زني بايد با استفاده از يك روش ساده و به سرعت انجام گيرد. جعبه هاي حاوي بذر بايد(در كنار هم بر روي زمين در هواي آزاد و آفتابي قرار گيرند و روي آنها با پلاستيك پوشانده شود (ايجاد گرمخانه). سپس درجه حرارت خاك بستر بذر بايد به 30 درجه سانتيگراد برسد كه اين عمل از طريق قرار دادن جعبه ها در معرض آفتاب به مدت 2 ساعت انجام مي گيرد. از طرف ديگر پوشش پلاستيك از خشك شدن آنها نيز جلوگيري مي كند. جعبه هاي گرم شده بايد بصورت رديف هاي 20 تائي بر روي هم قرارگرفته و توسط 2 پايه چوبي مكعب شكلي به ابعاد10 سانتيمتر از زمين فاصله گيرند. بعد از پوشاندن جعبه ها توسط پلاستيك، آنها بايد توسط حصير پوشانده شوند. سپس گياهچه هاي جوان رشد مي كنند و زماني كه طول آنها به 10 ميليمتر رسيد وارد مرحله بعدي يعني سبز شدن مي شوند.

سبز كردن اوليه

بعد از اتمام جوانه زني، مرحله مقدماتي سبز كردن آغاز ميشود. گياهچه ها وقتي از مرحله پرورش نشاء در اتاقك رويش و يا هر وسيله ديگر پرورش نشاء خارج شدند بايد در داخل يك گلخانه، گرمخانه يا تونل پلاستيكي قرار گيرد. اين عمل به منظور ايجاد شرايط مطلوب براي گياهچه از قبيل طويل شدن طول اولين برگ، توسعه پنج ريشه طوقه اي در گره كولئوپتيلي و جذب تركيبات كودي در خاك و نيز جذب آندوسپرم موجود در بذر انجام مي گيرد. موارد ذكر شده پايه و اساس پرورش گياهچه هاي سالم و قوي مي باشند. در اين رابطه، يكي از روش ها اين است كه گياهچه ها در معرض هوا قرار بگيرند، البته نه اينكه كاملاً در معرض هواي آفتابي بيرون قرار گيرند بلكه بايد در داخل گرمخانه پلاستيكي قرار گيرند تا اينكه علاوه بر تأمين و جذب اكسيژن از نور مستقيم خورشيد نيز در امان باشند. براي محافظت گياهچه ها از نور خورشيد و درجه حرارت بالا در طول روز، و درجه حرارت پائين در شب، از پلاستيك و يا حصير مي توان بعنوان پوشش گرمخانه استفاده كرد. نكته ديگر اينكه درجه حرارت بايد طوري كنترل شود كه تفاوت زيادي بين درجه حرارت شب و روز وجود نداشته باشد. سبز كردن بايد در مدت سه روز انجام شود. درجه حرارت در روز اول 25 درجه سانتيگراد، در روز دوم 20 درجه سانتيگراد بوده و در روز سوم پوشش پلاستيك را بايد برداريم.

آماده سازي خزانه در زمين اصلي و انتقال جعبه هاي نشاء به خزانه

در پرورش نشاء مكانيزه سه نوع بستر خزانه وجود دارد كه عبارتند از خزانه آپلند، نيمه آپلند و خزانه مرطوب كه در خزانه هاي نيمه آپلند و مرطوب مديريت آبياري به سهولت انجام مي گيرد. در خزانه خشك از گلخانه نيز مي توان استفاده نمود بطوري كه نشاء ها بعد از مرحله اوليه سبز شدن به گلخانه منتقل شده و در بستر خشك گلخانه در كنار هم چيده شده و با استــفاده از آبپــــاش آبياري شــــوند

- آماده سازي بستر خزانه

زمين انتخاب شده بدين منظور بايد با عمق كم شخم زده شود و خاك آن بخوبي خرد گردد. اسيديته آن بايد 5 تا 5/5 باشد كه به منظور كاهش اسيديته مقدار 30 تا 60 گرم پودر گوگرد در 1 متر بستر خزانه استفاده مي شود. كاربرد كود پايه مورد نياز نمي باشد به خاطر اينكه ريشه نشاء هاي جوان به مقدار كمي از جعبه خارج و وارد خاك بستر مي شوند. پهناي بستر خزانه 6/1 متر (براي قرار دادن دو جعبه در كنار هم ) و ارتفاع آن 10 سانتيمتر بوده و طول آن به دلخواه و بستگي به شرايط و اندازه زمين دارد. بطوري كه براي نشاءكاري يك هكتار، 240 جعبه نشاء مورد نياز مي باشد

- قرار دادن جعبه ها در بستر خزانه

سطح بستر خزانه بايد بسيار صاف و يكنواخت باشد بطوري كه ته جعبه نشاء با سطح بستر خزانه مماس باشد. چنانچه سطح بستر خزانه يكنواخت نباشد آب و مواد غذائي در يك طرف جمع شده و باعث ضعيف شدن نشاء ها در طرف مقابل مي شوند .

سبز كردن

وقتي كه مراحل اوليه روياندن و سبز كردن به پايان رسيد يعني زماني كه گياهچه ها به رنگ سبز روشن درآمدند، عمليات سبز كردن بايد فوراً آغاز شود. كنترل گياهچه ها بايد به نحوي انجام شود كه سبز شدن آنها در مدت 8 روز به اتمام رسد. در اين مدت نياز هاي غذائي ضروري گياهچه بايد تأمين شود. سوالي كه در اينجا مطرح است اين است كه آيا ريشه هاي طوقه اي واقع در گره كولئوپتيلي مي توانند براي جذب عناصر غذائي در خاك بطور كامل توسعه يابند. توسعه ريشه هاي طوقه اي به كنترل درجه حرارت و تأمين رطوبت بستگي دارد. زماني كه اندازه ذرات خاك5 0/0 ميليمتر (بافت متوسط) باشد، ريشه ها به خوبي توسعه مي يابند، بخاطر اينكه در چنين خاكي رطوبت بخش هاي سطحي و عمقي يكنواخت بوده و نفوذ پذيري هوا نيز در آنها بيشتر است.

كنترل آب و درجه حرارت خزانه :

- كنترل حرارت نشاء جوان پس از سبز شدن در طول روز به حرارتي بيش از 20 درجه سانتيگراد نياز دارد. اگر درجه حرارت بيش از 30 درجه باشد نشاء ها بصورت ميله اي و باريك رشد مي كند و در حرارت كمتر از 20 درجه رشد نشاء به كندي انجام مي شود. درجه حرارت كافي و مناسب براي رشد نشاء در طول شب بين 15 تا 20 درجه مي باشد. حرارت 12 درجه در طول شب براي نشاء مشكل چنداني ايجاد نمي كند در حاليكه پائين آمدن دما تا زير 12 درجه و بيش از 20 درجه به مدت چندين ساعت رشد فيزيولوژيكي نشاء را دچار اختلال مي نمايد. به منظور كنترل حرارت خزانه از دماسنج براي ثبت حرارت مي توان استفاده نمود و در صورت افزايش بيش از حد حرارت در زير تونل پلاستيكي با كنار زدن پلاستيك و افزايش تهويه و مديريت صحيح آبياري درجه حرارت كنترل خواهد شد.

-مديريت آبياري

مديريت آبياري به منظور رشد مناسب نشاء ها، تنظيم اسيديته خاك و كنترل بيماريهاي قارچي،كنترل درجه حرارت و ريشه دهي مناسب نشاء ها و تسهيل نشاء كاري با ماشين نشاء كار بسيار مهم مي باشد.

-كنترل بيماريها

با استفاده از مديريت صحيح آبياري بيماريهاي قارچي در خزانه كنترل مي شوند. چنانچه درجه حرارت خزانه پس از انتقال جعبه هاي نشاء، بالاتر از 30 درجه سانتيگراد باشد و خزانه به مدت چندين روز بدون آب باقي بماند، بيماريهاي قارچي از جمله فوزاريوم، پي تيوم و غيره توسعه يافته و باعث مرگ گياهچه مي شوند. براي جلوگيري از اين خسارت، پس از انتقال جعبه هاي نشاء به خزانه اقدام به آبياري مي نمائيم تا حدي كه جعبه هاي نشاء كاملاً غرقاب گردند. علاوه بر اين در طول دوره داشت، چنانچه درجه حرارت در طول ساعات گرم روز بالاتر از 30 درجه سانتيگراد باشد، خزانه به مدت 3 تا 6 ساعت به حالت غرقاب نگه داشته مي شود و بقيه ساعات روز اقدام به تخليه آب و زهكشي خزانه مي نمائيم تا حدي كه خزانه كاملاً از آب تخليه گردد و امكان رشــد كافي ريشـه ها و خروج گاز هاي مضر فراهم شود.

-كنترل سرما

براي كنترل سرما در شبها و روز هاي خيلي سرد مي توان خزانه را در طول شب يا روز به حالت غرقاب نگاه داشت. اما با طولاني شدن طول مدت غرقابي مشكلات ماندابي و عدم خروج گاز هاي مضر باعث صدمه و خسارت نشاء ها خواهد شد. لذا بايد نسبت به تخليه آب از كرتها اقدام نمود و حتي المقدور چندين ساعت در طول روز خزانه بدون آب باشد.

-كنترل گرما

براي كنترل گرما در خزانه خصوصاً در روز هاي خيلي گرم، قبل از افزايش بيش از حد دما در زير تونل پلاستيكي، بايد با كنار زدن بخش هائي از نايلون اقدام به تهويه خزانه نمود. به منظور كاهش بيشتر دما، غرقاب نمودن خزانه و برقراري جريان آب در آن بسيار ضروري است.

-تنظيم اسيديته (PH) خزانه

همانطوريكه آب در كنترل سرما و گرما نقش دارد، مديريت صحيح آبياري مي تواند اسيديته خاك خزانه را تنظيم نمايد. با غرقاب نمودن خزانه مي توان خاكهاي اسيدي، قليائي و آهكي را بسوي خنثي گرايش داد.

شرايط ايده آل نشاءهاي برنج به منظور نشاءكاري

در هر نشاء جوان ، نيمه بالغ و بالغ ، نشاء هاي بسيار خوب آنهائي هستند كه داراي پتانسيل توليد بالائي باشند. در اثر كمبود نور و افزايش تراكم در جعبه نشاء با مشاهده پهنك برگهاي پائيني در مراحل اوليه پرورش نشاء ها، ملاحظه مي گردد كه برگهاي پائيني نشاء هاي جوان ، نيمه بالغ و بالغ در مقايسه با برگهاي بالاتر، بخاطر كمبود نور طويلتر مي شوند. نكته قابل توجه در پرورش نشاء ها اين است كه نشاء هاي پرورش يافته بايد داراي ميانگره هاي كوتاه تر و ضـــخيم تري باشند. ارتفاع نشاء ها بايد به اندازه اي باشد كه تنها براي ماشين نشاءكار مناسب باشد. بنابراين پرورش نشاء هاي سالم كليد موفقيت كشت برنج است. نشاء ها زماني كه به مرحله 5/3 تا 4 برگي رسيدند اقدام به نشاءكاري آنها مي نمائيم. بدين منظور چند ساعت قبل از نشاءكاري بسته به درجه حرارت هوا اقدام به خارج كردن نشاءها از خزانه نموده تا رطوبت جعبه هاي نشاء كاهش يابد و نشاءكاري با ماشين نشاءكار به سهولت انجام شود.